مقدمه بر کشت هیدروپونیک

اصطلاح هیدروپونیک به معناي water working مي باشد و در عمل به معناي پرورش گياه در آب واملاح محلول می باشد. باتوجه به نقش اساسی آب بر روی کره زمین بدون آب زندگی امکان پذیر نیست. آب نقش مهمی در تغذیه گیاه دارد و یکی از مشکلات رایج در کشت گیاهان، آبیاری بیش از حد است.

مواد غذایی مورد نیاز گیاه طی پروسه های مختلف ( سوختن جنگلها، تجزیه به وسیله میکروبها، حیوانات و حشرات و …) توسط آب شسته شده و وارد خاک میشوند. ایده ال آن است که آب موجود در اطراف ريشه ها كه غذاي مورد نياز گياه را تامين مي كند حاوي تركيبات متعادلي از مواد غذايي باشد.

هیدروپونیک فن كاشت گياهان بدون خاك است و در اين روش آب موجود در اطراف ريشه ها كه غذاي مورد نياز گياه را تامين مي كند، غني از مواد مغذي رشد است. در اصل کشت هیدروپونیک اين امکان را به ما مي دهد که در ازاي کار و زمان کمتر، بازده بيشتري داشته باشيم. بیشتر کشت های هیدروپونیک در یک سیستم بسته انجام می شوند. این حالت به جلوگیری از تبخیر آب یا از بین رفتن آن توسط عوامل محیطی کمک می کند. به دلیل اینکه در کشت هیدروپونیک نیاز کمتری به آب است و به دلیل صرفه جویی بالا در مصرف، آب این کشت به عنوان یک کشت مفید برای مناطق خشک شناخته شده است و به عنوان باغبانی دوستدار زمین نامیده می شود.

تاریخچه کشت هیدروپونیک

كلمه هیدروپونيك از تركيب دو واژه يوناني هايدرو به معناي آب و پونوس به معناي كار و تلاش ساخته شده است.
اين كلمه را اولين بار دكتر گريك استاد يكي از دانشگاههاي كاليفرنيا به كار برد. هايدروپونيك روشي براي كشت گياهان بدون خاك است که در ان آب با یک بالانس از مواذ مغذی محلول مخلوط شده است. با اين وجود كشت هیدروپونيك مي تواند به عنوان روشي جهت رشد گياهان، در ساير محيط هاي متراكم مثل مخلوط پوست درختان بدون خاك مورد استفاده قرار گيرد.

فواید کشت هیدروپونیک

روش هیدروپونيك يك روش پيشرفته باغباني است كه هم در خانه و هم در تجارت مورد استفاده قرار مي گيرد. در اين سيستم هيچگونه علف هرزي رشد نمي كند و گياهان حاصل از اين روش معمولا سالم تر و زودرس ترند و فضاي كمتري را اشغال مي كنند. رقابت بین گیاهان وجود ندارد زیرا مواد غذایی به طور مستقیم به ریشه هر گیاه وارد می شود و گیاه بیشتر انرژی خود را برای تولید گل، شاخه دهی و در نتیجه افزایش سلامت و بازدهی محصول صرف می کند.
اصلی ترین فواید کشت هیدروپونیک به این شرح است:

1. حذف خاک درنتیجه حذف آفات خاکی، بيماري ها و قارچ ها
2. حذف علفهای هرز و در نتیجه حذف نیاز به علف کش و کاهش هزینه کارگری
3. کاهش خطر سلامت و هزینه های کارگری که در کنترل آفات و نگهداری خاک بروز می نماید.
4. کاهش زمان بین کاشت، زیرا احتیاج به آماده سازی خاک نیست.
5. افزایش چشمگیر بازدهی و چرخه کوتاهتر رسیدن محصول (زود رس تر بودن گیاه)

ریشه و چگونگی جذب مواد غذایی توسط آن یکی از مهمترین عوامل در رشد گیاه است. وظیفه ریشه جذب آب و املاح معدنی و همچنین ذخیره مواد تولید شده است. مواد معدنی, املاح و اکسیژن از طریق انتقال و انتشار وارد ریشه می شوند. یکی از نکات مهم توجه به وجود اکسیژن کافی در اطراف ریشه است. کمبود اکسیژن در اطراف ریشه موجب خفگی ریشه می شود که نشانه های آن به صورت قهوه ای شدن انتهای ریشه دیده می شود و اگر ریشه در آب راکد باقی بماند خفه شده و از بین می رود. باید توجه داشت در صورت از بین رفتن ریشه هیچ راه برگشتی برای گیاه باقی نمی ماند.

نکته حائز اهمیت آن است که در کشت هیدروپونیک اگر ریشه گیاه در برابر نور قرار بگیرد باز هم توانایی این را دارد که به طور نرمال فعالیت کند. تنها مشکلی که ایجاد می شود احتمال رشد جلبک است. بعضی مطالعات نشان میدهند که از آنجایی که جلبک ها توانایی رقابت و استفاده از مواد مغذی گیاه را دارند با آن رقابت می کنند و گیاه اسیب می بیند. لذا ما پیشنهاد استفاده از مخازن و لوله های تیره را می دهیم برای این منظور رنگ های تیره مانند آبی، آبی تیره یا سبز تیره را میتوان استفاده کرد که نور داخل محفظه ها را بلاک کرده و اجازه رویش جلبک را نمی دهد.

کشت آیروپونیک

جدید ترین روش کشت در کشاوزی مدرن، کشت ایروپونیک است که در این روش گیاه از طریق اسپری شدن ریشه آبیاری و تغذیه میشود و مواد غذایی لازم به آن می رسد. در این روش ریشه گیاه در هوا معلق است و به همین دلیل ریشه می تواند حداکثر میزان اکسیژن را دریافت کنند. در این سیستم، ریشه‌ها در هوا معلق هستند و محلول غذایی به صورت کوچک‌ترین ذرات قابل جذب توسط ریشه در اختیار گیاه قرار می‌گیرد. در آیروپونیک، مواد مغذی و آب به صورت ذرات ریز پودرمانند به ریشه گیاه منتقل می‌شود و از آنجا که مقادیر بیشتری اکسیژن و مواد مغذی در اختیار گیاه قرار می‌گیرد، منجر به رشد سریع آن می‌شود. کاهش چشمگیر میزان آب موردنیاز گیاه در این روش یکی از مهم‌ترین مزایای سیستم محسوب می‌شود. در واقع عمده دلایل کاهش مصرف آب و محلول غذایی گردش محلول مغذی و آب در سیستم و نیز در اختیارگذاشتن آن تنها در موقع نیاز گیاه و نه مازاد بر آن و نیز ریزبودن ذرات و افزایش سطح جذب توسط ریشه، می باشد. در این روش باید دقت شود که حتما محیط اطراف ریشه رطوبت صد در صدی داشته باشد تا از کم آب شدن گیاه جلوگیری شود.
یک نقطه ضعف سیستم ایروپونیک حفظ سلامت ریشه در زمان قطع برق و خرابی پمپ برق است. بدون اسپری آب غنی شده با مواد مغذی، سیستم ریشه نمی تواند برای مدت طولانی سالم باقی بماند و به سرعت خشک شده و می میرند.